Pracownicy stołeczni na FON

Utworzony w kwietniu 1936 r. Fundusz Obrony Narodowej miał umożliwić zgromadzenie znacznych środków na rozbudowę i modernizację Wojska Polskiego. Podstawą FON były środki budżetowe pochodzące m.in. ze sprzedaży majątku wojskowego i dotacji Skarbu Państwa (w tym pożyczka uzyskana w 1936 r. we Francji). Do tego dochodziły dary osób prywatnych. Kwoty budżetowe były znane i poniekąd przewidywalne (ok. 200 milionów zł rocznie), natomiast nieprzewidywalna – i to w dobrym tego słowa znaczeniu – była ofiarność społeczeństwa, które od samego początku zasilało fundusz znacznymi kwotami. Datki społeczne były przede wszystkim wynikiem zorganizowanego opodatkowywania się pracowników poszczególnych zakładów pracy i instytucji, choć – szczególnie w miesiącach poprzedzających wybuch wojny – nie brakowało wyjątkowych darów serca, przysłowiowego "wdowiego grosza". Składano zarówno ofiary w gotówce, jak i w naturze. Ofiarność na FON była zawsze chwalona przez władze, choć nie było tu mowy o żadnych odgórnych naciskach. Oblicza się, że w latach 1936–39 kwota datków społeczeństwa polskiego na FON zbliżyła się do ok. 50 milionów złotych.
Wszystkie media nagłaśniały ofiary na FON, zarówno te największe, jak i te niewielkie, ale szczególnie wzruszające, jak np. zebrane przez dzieci w szkołach. Materiał kroniki PAT związany jest z kwotą 175 000 zł, które zebrali drogą samoopodatkowania pracownicy samorządu warszawskiego. Uroczystość wręczenia czeku Generalnemu Inspektorowi Sił Zbrojnych była przy okazji, jak to określono w depeszy PAT, „wielką manifestacją na rzecz armii, jej Wodza i FON”. Mimo chłodu (wydarzenie miało miejsce 22 marca 1937 r.) kilkutysięczny tłum pracowników miejskich wyruszył spod ratusza i przemaszerował Krakowskim Przedmieściem, Nowym Światem, aż do Alei Ujazdowskich. Na czele pochodu szedł komisarz rządowy m. Warszawy Stefan Starzyński wraz z wiceprezydentami i radnymi miasta. Celem pochodu był mieszczący się w Alejach Generalny Inspektorat Sił Zbrojnych. Do przybyłych wyszedł marszałek Śmigły-Rydz, któremu prezydent Starzyński po krótkim przemówieniu wręczył czek. W odpowiedzi marszałek podziękował „za ten ofiarny znaczny wysiłek i za ochotniczą współpracę w montowaniu naszego dozbrojenia”, po czym przy dźwiękach hymnu przeszedł przed wiwatującymi pracownikami miejskimi. (KS)