Poświęcenie kopca ku czci Piłsudskiego

Po śmierci Józefa Piłsudskiego w całym kraju narastał kult jego osoby, mocno zresztą podsycany i wspierany przez władze. Jedną z form kultu stały się pamiątkowe kopce, którym początek dał Kopiec Józefa Piłsudskiego na Sowińcu w Krakowie usypany w latach 1934–37, a więc częściowo jeszcze za życia Marszałka.
W kwietniu 1936 r. Czesław Dylewicz – kierownik szkoły w małej podsiedleckiej wsi Rzewuski Zawady i lokalny działacz społeczny – rzucił pomysł usypania kopca pamięci Józefa Piłsudskiego w gminie Przesmyki, na terenie której znajdowała się jego szkoła. Początkowo miał być to niewielki kopczyk wzniesiony własnymi siłami we wsi Zawady-Majówka na terenie udostępnionym przez trzech mieszkańców gminy. Gdy jednak patronat nad przedsięwzięciem objął wojewoda lubelski, postanowiono, aby kopiec w Zawadach stał się monumentem ogólnoregionalnym Ziemi Siedleckiej. Projekt kopca wykonał Jan Komar, nauczyciel siedleckiego gimnazjum, i 12 maja 1936 r., w pierwszą rocznicę śmierci Piłsudskiego, rozpoczęło się sypanie kopca z udziałem przedstawicieli wszystkich wsi gminy Przesmyki. Później w prace włączyli się także przedstawiciele innych gmin Siedlecczyzny i urzędnicy. Ostatecznie budowę zakończono wiosną 1938 r.
Przygotowane z wielkim rozmachem poświęcenie kopca odbyło się w niedzielę 15 maja 1938 r. Ceremonii dokonał biskup siedlecki Czesław Sokołowski, w uroczystości wzięli udział m.in. prezydent Ignacy Mościcki, wiceministrowie: spraw wojskowych – gen. Janusz Głuchowski i spraw wewnętrznych – Władysław Korsak oraz wojewoda lubelski Jerzy de Tramecourt, oddziały Wojska Polskiego i liczne delegacje. Wygłoszone przez prezydenta przemówienie nawiązywało do walki unitów o zachowanie wiary w okresie zaborów, ale koncentrowało się na wzywaniu do "zjednoczenia wewnętrznego", propagowanego przez sanacyjny Obóz Zjednoczenia Narodowego. Skupienie szerokich mas społecznych (w tym chłopstwa) wokół rządu i armii stawało się właśnie naczelnym hasłem obozu rządzącego. Nic więc dziwnego, że uroczystość w Zawadach transmitowało Polskie Radio, prasa przedrukowywała przemówienie Mościckiego, a PAT włączył relację z poświęcenia do swej kroniki. Relacja z Zawad nie odbiega stylistycznie od innych tego typu sztampowych relacji w kronikach PAT: krótkie sekwencje pokazują dostojnych gości, fragment nabożeństwa i poświęcenia oraz defiladę wojska i oddziałów przysposobienia wojskowego. (KS)